17 stycznia minęła piąta rocznica śmierci na wygnaniu z USA wcześniejszego bohatera ameryki Roberta Fischera – najlepszego szachisty wszechczasów.
Cofnijmy się nieco w czasie…
Jest rok 1972, stolica Islandii – Reykjavik, 29 letni Amerykanin Robert Fischer staje do pojedynku o Mistrzostwo Świata w szachach, jego przeciwnikiem jest zawodnik ZSRR aktualny Mistrz Świata Borys Spasski. Ale mecz toczy się nie tylko o szachową koronę, wiele lat wcześniej młody Amerykanin samotnie rzucił wyzwanie radzieckiej machinie i chce zostać pierwszym po wojnie nie-radzieckim Mistrzem Świata.
Do meczu Spasski szykował się wraz z całym zespołem arcymistrzów z ZSRR natomiast Robert Fischer samotnie pracował 8 do 10 godzin dziennie po drugiej stronie oceanu. Ruchy idą telegraficznie w świat, radio na bieżąco komentuje rozwój sytuacji, mecz ma również wymiar pozasportowy – w kontrolowanej przez ZSRR wówczas Polsce Robert Fischer ma wielu zwolenników, którzy w duchu liczą na jego sukces… Do ostatniej chwili nie było wiadomo czy mecz dojdzie do skutku – Fischer bowiem postawił wiele warunków, jednak obecnie wiedząc co działo się podczas meczów Karpow-Korcznoj i Topałow-Kramnik wiemy, że były one uzasadnione. Szanse przeciwników oceniano jako wyrównane – z jednej strony Pretendent rozgromił rywali w eliminacjach, z drugiej nigdy wcześniej nie wygrał bezpośredniej partii ze Spasskim. Pierwszą partię ( Obrona Nimzowitcha ) Fischer gra bez entuzjazmu i w końcówce po prostym błędzie przegrywa, do drugiej partii Amerykanin nie stawia się, argumentując decyzję obecnością na sali kamer filmowych utrudniających mu koncentrację. Sędziowie przyznają punkt Spasskiemu. Stan meczu 0:2. Niektórzy kibice tracą nadzieję, jednak nieprzewidywalny “Bobby” stawia się na trzecią partię i w ostrym debiucie “Nowoczesny Ben-oni” w 11 posunięciu stosuje nowy, antypozycyjny ruch skoczkiem – Mistrz Świata gubi się i przegrywa pierwszą w życiu partię z Fischerem. Bobby “wraca do gry”…..
Robert Fischer urodził się w 1943 r. w Nowym Jorku. Należał do grona “cudownych dzieci”, już w wieku 14 lat zdobył tytuł Mistrza USA i następnie sześć razy z rzędu powtórzył ten wynik. W jednym z championatów USA wygrał wszystkie rozegrane partie!
Nie było wówczas komputerów, aby podnieść swój poziom młody Fischer uczy się języków : rosyjskiego i serbskiego, w których napisana jest bogata literatura fachowa. Cykl rozgrywek o szachową koronę był wówczas 4 letni. W 1959 r. mając zaledwie 15 lat wygrał turniej strefowy i dostał się jako najmłodszy zawodnik w historii do grona kandydatów do Mistrzostwa Świata, lecz w turnieju kandydatów zajął 5-6 miejsce. Cztery lata później był czwarty. W 1967 r. prowadząc zdecydowanie w turnieju miedzystrefowym popadł w konflikt z organizatorami i wycofał się z rozgrywek. Gdy w 1970 r. Robert Fisher nie stawił się na turnieju strefowym wydawało się, że nie właczy się do walki o tytuł. Jednak po ogromnych zabiegach i negocjacjach Fischer przyjeżdża na turniej międzystrefowy w miejsce innego szachisty USA, który ustąpił mu miejsca. Amerykanin gromi rywali i dostaje się do ósemki najsilniejszych szachistów Świata! O tym kto zmierzy się z Borysem Spasskim w meczu finalowym miały rozstrzygnąć mecze grane systemem pucharowym – po 10 partii. Mecze ćwierćfinałowy ( z Tajmanowem ) i półfinałowy ( z Larsenem ) Fischer wygrywa 6:0 – takiej przewagi na tym poziomie rozgrywek nie osiagnał nigdy wcześniej ani później żaden inny szachista.
Mecz finałowy eliminacji ( z byłym MŚ Petrosjanem ) Fischer wygrywa 6.5-2,5, zmuszając znanego z żelaznej defensywy Tigriana do czterech kapitulacji z rzędu. Znamienna była 1 partia tego pojedynku. Laboratorium arcymistrzów z ZSRR przygotowało nowinki w obronie sycylijskiej – Fischer zmuszony do odpowiedzi przy szachownicy myślał 40 minut nad posunięciem – po odpowiedzi Petrosjana Bobby popełnia błąd – z niewiadomych przyczyn Petrosjan nie stosuje rozwiązania przygotowanago w domowej analizie przez “Laboratorium Radzieckie” i inicjatywa przechodzi w ręce Bobbiego, który odrzuca propozycję remisu i po nerwowej końcówce zwycięża w partii i całym meczu.
Teraz czeka na niego najsilniejszy rywal…..
…..czwarta partia meczu stulecia po zaciętej walce kończy sie remisem. Mecz wchodzi w decydujacą fazą, partie 5-10 jak się później okaże przesądzą o wyniku potyczki. W piatej partii Fischer grając czarnymi stosuje obronę Nimzowitscha i po fatalnym błędzie Spasskiego w 27 ruchu wygrywa po raz drugi. Stan meczu 2:2. Borys Spasski, aby realnie walczyć o zwyciestwo w meczu musiałby wygrać następną partię by zdławić pęd przeciwnika i odzyskać wiarę w zwycięstwo – 6 partia meczu była najważniejszą w całym spotkaniu…
Fischer przed 6 partią podejmuje najważniejszą decyzję w meczu i w całej swej sportowej karierze, dokonuje rzeczy wprost niewyobrażalnej – w trakcie meczu zmienia repertuar debiutowy, by uniknąć otwarć związanych z ruchem e4, w których dobrze czuje się Mistrz. Jest 23 lipca 1972 roku – Fischer grając białymi rozpoczyna 6 starcie meczu ruchem c2-c4 , Spasski odpowiada e7-e6 i partia po 7 ruchu białych przechodzi na tory ” ulepszonej obrony Tartakowera” w Gambicie hetmańskim jednego z debiutów , który przetrwał próbę czasu…
Fischer ———- Spasski 6 partia meczu stulecia :
1. c2-c4 ———- e7-e6
2.Sg1-f3 ———- d7-d5
3. d2-d4 ———- Sg8-f6
4. Sb1-c3 ———- Gf8-e7
5. Gc1-g5 ———- O-O
6. e2-e3 ———- H7-h6
7.Gg5-h4 ——— b7-b6
8. c4:d5 ———- Sf6:d5
9. Gh4:e7 ———- Hd8:e7
10.Sc3:d5 !
Najlepsze posunięcie, zamykające przekątną działania czarnego gońca ( po Gg7). Kontynuacja 10.Wc1-Gb7, 11.S:d5-G:d5 umożliwiałaby czarnym wyrównanie szans.
10.—————– e6:d5
11.Wa1-c1 ———- Gc8-e6
12.Hd1-a4 ———- c7-c5
13.Ha4-a3 ———- Wf8-c8
14.Gf1-b5!!-
Znakomite posunięcie, kontrolujące rozwój czarnych figur – wynalazł je radziecki arcymistrz Furman, jak widać Fischer nie na darmo uczył sie rosyjskiego i znakomicie orientuje się w analizach swoich rywali.
14. ————— a7-a6
15.d4:d5 ———- b6:c5
16.O-O ———— Wa8-a7
17.Gb5-e2 ——— Sb8-d7
18.Sf3-d4 ——— He7-f8
19.Sd4:e6 ——— F7:e6
20.e3-e4! ——— d5-d4?
Choć trudno to zrozumieć nam niewtajemniczonym to posuniecie stanie się przyczyną kłopotów Spasskiego
21.f2-f4 ———- Hf8-e7
Szanse białych są wyraźnie większe. Opanowały one białe pola w centrum szachownicy i jak się okaże zaraz przystąpią do ataku na skrzydle królewskim. Ale co innego szanse a co innego ich realizacja, czego nie rozumie duża ilość sportowców – istnienie możliwości zwycięstwa na danym etapie rozgrywki to nie to samo co końcowy sukces…
22.e4-e5 ——— Wc8-b8
23.Ge2-c4 ——– Kg8-h8
24.Ha3-h3 ——– Sd7-f8
25.b2-b3 ——— a6-a5
26.f4-f5 ——— e6:f5
27.Wf1:f5 ——– Sf8-h7
28.Wc1-f1!
Napięcie na sali i na całym świecie śledzącym pojedynek jest ogromne – wszyscy czują, że wynik tej partii może przesądzić o wyniku meczu. Przeciwnik, choć osłabiony dalej walczy… Fischer nie traci czujności i omija nastawioną pułapkę: po 28.Wf7 nastąpiłoby 28…Sg5!
28. ————- He7-d8
29.Hh3-g3 ——- Wa7-e7
30.h2-h4 !
celem tego posuniecia jest oswobodzenie pola g5 dla skoczka…
30. ————– Wb8-b7
31 e5-e6 !
Ten ruch z kolei oswobadza pole dla scentralizowania hetmana przez 32.He5
31. ————- Wb7-c7
32.Hg3-e5 ——- Hd8-e8
33.a2-a4 ——– He8-d8
Mistrz Świata ustawił figury na maksymalnie najlepszych pozycjach obronnych, czekając na rozwój wypadków…napięcie zawodników sięga zenitu i udziala się wszystkim kibicom…
34.Wf1-f2 ——— Hd8-e8
35.Wf2-f3 ——— He8-d8
36.Gc4-d3!
Widać już w oddali zwycięstwo – jego lekki, fałszywy jeszcze blask potrafi zaślepić i zgubić… pretendent jednak gra według wszelkich wskazań sztuki i strategii szachowej, przed ostateczną akcją maksymalnie wzmacnia położenie swoich figur, by bez ryzyka przystąpić do kończacego natarcia większymi siłami.
36. ————- Hd8-h8
37.He5-e4 ——– Sh7-f6
38.Wf5:f6!!! —– g7-f6
39.Wf3:f6 ——– Kh8-g8
40.Gd3-c4 ——– Kg8-h8
41.He4-f4
Mistrz Świata poddał partię. Pretendent po raz pierwszy wysunął się na czoło. 3:2 dla Fishera i kolejny egzamin – teraz Mistrz będzie atakować…
7 partia ma dramatyczny przebieg – Spasski gra białymi , Fischer wybiera obronę sycylijską, obaj zawodnicy grają nerwowo i po 49 posunięciu zgadzają się na remis. W ósmej partii Spaski podejmuje znów walkę w partii angielskiej i to okazuje się całkowicie błędną decyzją – pretendent już w 17 ruchu zdobywa jakość a następnie zmusza Mistrza do kapitulacji po 37 posunięciach.
Nie licząc remisów jest już 4:2 – walka jednak trwa….mecz ma składać się z 24 partii. Fischer jest “na fali” – po remisie w 9 partii wygrywa 10-tą dzięki wspaniałej kombinacji. Jednak 11 partię wygrywa Spasski wciągając Fischera na pole “obrony Sycylijskiej”. 13 partia to znów popis pretendenta – ostatnia 21 partia meczu to znów pojedynek w “obronie Sycylijskiej”. Robert Fischer chce udowodnić, że i w tym otwarciu jest w stanie pogrążyć Radzieckie Laboratorium – po 41 posunięciu Spasskiego odłożono partię – lecz Mistrz nie przystapił do dogrywki – pozycja była przegrana !
Samotny indywidualista – Robert Fischer w wyniszczającej walce pokonał machinę ZSRR i przełamał hegemonię szachistów radzieckich zostając MISTRZEM ŚWIATA.
“BOBBY” stał się idolem szachistów całego globu i zrobił najbardziej nieoczekiwane posunięcie – całkowicie wycofał się z życia szachowego , choć mógł żądać stawek o jakich nigdy nikt wcześniej nie marzył. Mistrz za życia stał się legendą – na motywach jego biografii oparto m.in. znakomity film “Szachowe Dzieciństwo”. Władze ameryki rozesłały list gończy za mistrzem – azylu udzieliła mu w ostatnich, samotnych latach życia Islandia – tam został rozegrany przed laty mecz stulecia.
Zachęcamy do obejrzenia partii “meczu stulecia” na stronie:
http://www.szachy.lo.pl/ChessViewer/Spasski_Fischer_1972.htm
